Τα τελευταία χρόνια, κομμάτια της ελληνικής κοινωνίας απαίτησαν – μέσω μαζικών κινητοποιήσεων – διαφορετικά πράγματα. Τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας αγανάκτησαν με τους οικονομικούς θεσμούς και την ελεγχόμενη χρεοκοπία. Στα τέλη της ίδιας δεκαετίας, με την ονομασία και το γεωγραφικό προσδιορισμό γειτονικού μας κράτους. Στα μέσα της τωρινής, με την κρατική δυσλειτουργία και τη διερεύνηση προδιαγεγραμμένων γεγονότων.
Τι λέμε ότι θέλουμε; Ένα κράτος που να λειτουργεί εύρυθμα και δίκαια. Πως κρίνουμε αν το κράτος μας λειτουργεί κατά αυτό τον τρόπο; Παρατηρούμε τις ενέργειες των θεσμών του. Όταν αυτοί οι θεσμοί πράττουν ενάντια στο «κοινό αίσθημα», εναντιωνόμαστε και απαιτούμε δικαιοσύνη. Όποτε η δικαιοσύνη παίρνει αποφάσεις με τις οποίες συμφωνούμε, μιλάμε για δικαίωση, ενώ όποτε παίρνει διαφορετικές αποφάσεις, μιλάμε για διαφθορά και σήψη.
Βαυκαλιζόμαστε ότι οι διοικούντες, και ο πολιτικός κόσμος εν γένει, ανήκουν σε κάποια άλλη κατηγορία ανθρώπων, ωσάν να προέρχονται από τάξεις λόρδων με εκατοντάδες χρόνια φεουδαρχικών καταλοίπων. Δεν μπορούμε να πιστέψουμε ότι οι θεσμοί μας – η κυβέρνηση, η δημόσια διοίκηση, οι δικαστές, η αστυνομία – είναι σαρξ εκ σαρκός των υπηκόων της χώρας μας. Δεχόμαστε ότι το κράτος “εξακολουθεί να παίζει τον ρόλο του ντοβλετιού, δηλαδή μιας αρχής ξένης και μακρινής, απέναντι στην οποία είμαστε ραγιάδες και όχι πολίτες. Δεν υπάρχει κράτος νόμου και κράτος δικαίου, ούτε απρόσωπη διοίκηση που έχει μπροστά της κυρίαρχους πολίτες. Το αποτέλεσμα είναι η φαυλοκρατία ως μόνιμο χαρακτηριστικό.”1
Αδυνατούμε να κατανοήσουμε ότι για κάθε μας συλλογικό αίτημα ή φαντασίωση, ΘΑ ΒΡΕΘΕΙ κάποιος/α που θα το εκφράσει, ώσπου να γίνει και αυτός/ή κομμάτι της πολιτικής μας εξουσίας. Ενός πολιτικού κόσμου που και αν “κάποτε εμφανίζεται χειρότερος από τον «λαό», ενώ είναι απλώς ίδιος, ο λόγος είναι ότι ο «λαός» ή όσοι μιλούν εκάστοτε στο όνομά του έχουν ένα τακτικό πλεονέκτημα απέναντι στον «πολιτικό κόσμο»: μπορούν να τον αποκαλούν ανίκανο ή διεφθαρμένο χωρίς να φοβούνται δυσάρεστες συνέπειες — απεναντίας μάλιστα, αποκτούν πολύτιμους και εξαργυρώσιμους τίτλους δημοσίων κηνσόρων. Αλίμονο όμως σ’ έναν κοινοβουλευτικό πολιτικό αν τολμήσει να αποκαλέσει τον δήμο ηλίθιο ή ιδιοτελή κι αδιάφορο για το εθνικό μέλλον — η σταδιοδρομία του σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από την ικανότητά του να εγκωμιάζει τις μεγάλες ψυχικές αρετές και την ευθυκρισία ή τουλάχιστον το αλάνθαστο ένστικτο «του λαού μας».”2
Τελικά, τι πραγματικά θέλουμε; Ίσως απλά να αποδειχτεί ότι όλα είναι μια συγκάλυψη, μια συνομωσία, ένα παιχνίδι εις βάρος μας. Ότι κάποιοι έχουν απόλυτο έλεγχο και εν γνώση τους αποφάσισαν να καταστρέψουν τις ζωές μας ή τη χώρα μας. Και το έκαναν γιατί είναι διεφθαρμένοι ή ανίκανοι ή και τα δύο, οπότε αν τους βάλουμε φυλακή θα λυθεί το πρόβλημα.
Θα έχουμε ασφαλή τρένα που λειτουργούν σωστά και έρχονται στην ώρα τους, καθαρά και προσεγμένα, αφού ο βασικός λόγος που υπολειτουργούσαν είναι ότι κάποιοι έκαναν λαθρεμπόριο και ήθελαν να κρύψουν τα ίχνη τους – όχι η διαχρονική μας επιλογή να απαξιώνουμε τους σιδηροδρόμους και να μην αξιολογούμε τη λειτουργία του κράτους.
Θα έχουμε ισχυρή εξωτερική πολιτική και θα μας σέβονται οι άλλες χώρες, αφού ο βασικός λόγος που δεν μπορούμε να πετύχουμε τους εθνικούς μας στόχους είναι ότι ανώτερα στελέχη της πολιτικής και διπλωματικής ηγεσίας έχουν ανθελληνικές ιδέες και αμείβονται από παράκτιες εταιρίες και αφανείς χρηματοδότες – όχι η διαχρονική μας αδυναμία να συγκροτήσουμε εθνικά σχέδια πέραν κομματικών και μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων.
Θα έχουμε δυναμικό οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης που θα προσφέρει υψηλές δυνατότητες παραγωγής και κατανάλωσης, αφού ο βασικός λόγος χρεοκοπίας και πτώσης του βιοτικού μας επιπέδου είναι οι επιβαλλόμενες πολιτικές από διεθνή κέντρα αποφάσεων – όχι η διαχρονική μας ανεπάρκεια να αναδιαμορφώσουμε μια οικονομία χαμηλής προστιθέμενης αξίας και περιορισμένης φορολογικής βάσης.
Εναλλακτικά, μπορούμε να αποδεχτούμε την πιθανότητα ότι κάθε αποτυχία των θεσμών της χώρας είναι ΚΑΙ αποτυχία μας. Μια τέτοια παραδοχή ίσως μας έδινε την δυνατότητα να κοιτάξουμε κατάματα τις αδυναμίες μας και να βρούμε πρακτικούς τρόπους να σταθούμε στο ύψος των ζωτικών ψευδαισθήσεων μας, αφού χωρίς αυτές θα γίνει “προφανές ότι η χώρα βυθίζεται στον κοινωνικό λήθαργο και στη συλλογική απραξία, ήτοι η κοινωνική πράξη έχει υποκατασταθεί από αντανακλαστικές κινήσεις: το νευρόσπαστο κινείται κι αυτό, όμως δεν πράττει. Η αίσθηση της αποσύνθεσης είναι γενική και δεσπόζει σε όλες τις συζητήσεις, ενώ η εξ ίσου διάχυτη δυσφορία εκτονώνεται όλο και ευκολότερα, όλο και συχνότερα σε προκλητική επιθετικότητα και σε επιδεικτική χυδαιότητα.”2
Εν τέλει, η δελφική ρήση ενός «γνώθι σ’αυτόν», θα αποτελούσε ίσως μια αρχή ενδοσκόπησης ενός συλλογικού υποκειμένου που με κάποιον τρόπο ποτέ “δεν καταλάβαινε τι έκανε; Δεν ήξερε τι ήθελε, τι ψήφιζε, τι ανεχόταν; Σε μια τέτοια περίπτωση αυτός ο λαός θα ήταν ένα νήπιο… Εάν όμως είναι νήπιο, τότε ας μη μιλάμε για δημοκρατία. Εάν ο ελληνικός λαός δεν είναι υπεύθυνος για την ιστορία του, τότε, ας του ορίσουμε έναν κηδεμόνα… Εγώ λέω ότι ο ελληνικός λαός -όπως και κάθε λαός- είναι υπεύθυνος για την ιστορία του, συνεπώς, είναι υπεύθυνος και για την κατάσταση, στην οποία βρίσκεται σήμερα.”1
Σημείωση 1: Αποσπάσματα από συνέντευξη του Κορνήλιου Καστοριάδη στην Τέτα Παπαδοπούλου, δημοσιευμένη αρχικά στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 20 και 27.3.1994.
link: https://www.athensvoice.gr/archive/59268/kornilios-kastoriadis-eimaste-ypeythynoi-gia-tin/
Σημείωση 2: Αποσπάσματα από επίμετρο του Παναγιώτη Κονδύλη, δημοσιευμένο αρχικά στο βιβλίο: «Πλανητική πολιτική μετά τον ψυχρό πόλεμο», Εκδόσεις Θεμέλιο,1992.
link: https://kondylis.wordpress.com/2010/08/02/illusions/
Ο Αργύρης Σακαλής έχει σπουδάσει Οικονομικά
Και είναι ερευνητής στο Durham University
