Μιλώντας για την πολυπόθητη τουριστική ανάπτυξη, που όλο την καλούμε αλλά δεν έρχεται. Γιατί άραγε; (Γράφει η Σουλτάνα Ζορπίδου)

Πολύς λόγος γίνεται για την τουριστική ανάπτυξη, πολλές απόψεις και ιδέες ακούγονται και κουβεντιάζονται καθημερινά από πολλούς πολίτες που αγωνιούν, όχι μόνο για το αύριο, αλλά για το σήμερα. Και είναι γεγονός πως στην δεδομένη στιγμή, ή έστω από το επόμενο έτος, η περιοχή μας θα έπρεπε να είναι έτοιμη να διεκδικήσει ένα ουσιαστικό κομμάτι του εισερχόμενου τουρισμού, στην μετά covid -19 εποχή, έτσι ώστε το μεγάλο κενό που δημιουργήθηκε με την κρίση της δεκαετίας στην τοπική οικονομία, κάπως να αντισταθμιστεί.

Φυσικά θα πρέπει να έχουμε υπόψιν, ότι κανένας πύργος δεν στήνεται σε μια κολόνα, και πως ο τουρισμός δεν μπορεί να αποτελέσει πανάκεια σε όλα τα οικονομικά προβλήματα του τόπου και να λειτουργήσει σαν μαγικό ραβδί που με ένα χτύπημα θα αλλάξει τα δεδομένα και το χρήμα θα ρέει ξαφνικά άφθονο από όλες τις βρύσες. Και δεν είναι και τόσο απλά τα πράγματα με την τουριστική ανάπτυξη, όπως οι περισσότεροι νομίζουν.

Ο μαζικός τουρισμός που ίσως κάποιοι να ονειρεύονται ως λύτρωση από την οικονομική κρίση θα κατέληγε σε εφιάλτη, γιατί για να γίνει κάτι τέτοιο, δηλαδή το εισόδημα που θα αφήνουν οι επισκέπτες να καλύπτει τις ανάγκες της τοπικής οικονομίας, θα σήμαινε αριθμητικά, ότι καθημερινά θα έπρεπε να υπάρχουν χιλιάδες επισκέπτες που θα θέλουν να ζήσουν το όνειρο των διακοπών τους στην Καστοριά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ποιότητα ζωής των κατοίκων, και όταν θα φτάναμε στον επιθυμητό αριθμό επισκεπτών θα μιλούσαμε για το αρνητικό και για πολλές περιοχές της Μεσογείου ήδη καταστροφικό φαινόμενο του overtourism. Ένας όρος που κουβεντιάζεται τα τελευταία χρόνια στους επαγγελματικούς κύκλους και που σημαίνει απλά, ότι ένας τόπος με το φυσικό του περιβάλλον και τις πηγές ενέργειας που διαθέτει, καθώς και την δυνατότητα παροχής υπηρεσιών, αν ξεπεράσει έναν συγκεκριμένο αριθμό επισκεπτών, αυτό που λέμε φέρουσα ικανότητα, θα αρχίσει να αυτοκαταστρέφεται από υπερεπισκεψιμότητα. Μπορείτε για παράδειγμα να φανταστείτε καθημερινά να εισέρχονται 100 αυτοκίνητα στην πόλη που θέλουν να παρκάρουν την ίδια ώρα στο κέντρο, και να είναι Τετάρτη ας πούμε; Ένα αστείο παράδειγμα, που ο καθένας μπορεί να το μεταφέρει σε άλλα επίπεδα της καθημερινότητας και να βγάλει τα συμπεράσματά του.

Τα ταξίδια είναι πάνω απ΄όλα αυθεντικές εμπειρίες

Ένας άλλος επίκαιρος όρος που τοποθετείται στην επικεφαλίδα οποιουδήποτε ασχολείται σοβαρά με travel design, δηλαδή ολοκληρωμένο σχεδιασμό ταξιδιωτικών εμπειριών, είναι το sustainable tourism, δηλαδή ήπιος τουρισμός που σέβεται το φυσικό περιβάλλον, ενσωματώνει στην εμπειρία του επισκέπτη τον πολιτισμικό πλούτο της εκάστοτε περιοχής (υλική και άυλη κληρονομιά), την γαστρονομική του παράδοση, την μουσική, τα τοπία, τον παραδοσιακό τρόπο ζωής της κάθε περιοχής. Τουρισμός που φέρνει κέρδος και στον επισκέπτη και στην τοπική κοινωνία και δεν καταστρέφει μακροπρόθεσμα ούτε το περιβάλλον, ούτε τις αντοχές ενός προορισμού αλλά αντίθετα ενισχύει το αίσθημα της φιλοξενίας και ενδυναμώνει τα συγκρητικά πλεονεκτήματα της περιοχής.

Αυτό που σήμερα μετράει και πουλάει περισσότερο από όλα τα άλλα στην παγκόσμια τουριστική αγορά είναι η εμπειρία, experience. H προσφορά της οργανωμένης εμπειρίας και της ικανοποίησης των αισθήσεων μέσω των εμπειριών και των συναισθημάτων που θα αποκομίσει ο επισκέπτης στην διάρκεια της διαμονής του. Αυτή η εμπειρία λοιπόν είναι το απόλυτο ζητούμενο και βρίσκεται παγκοσμίως πρώτη στην λίστα των αναγκών που θα πρέπει να καλύπτει ένας νέος προορισμός για να είναι ελκυστικός και να μπορεί μακροπρόθεσμα να μαγνητίζει και να ικανοποιεί τους επισκέπτες, έτσι ώστε να μετατρέπει τους ίδιους στους καλύτερους πρεσβευτές και διαφημιστές του εκάστοτε τόπου. Έχοντας ζήσει ιδανικές και αξέχαστες στιγμές στις διακοπές τους, θα θέλουν και να επιστρέψουν και θα παρασύρουν με τον ενθουσιασμό τους και νέους επισκέπτες. Με την αξιοποίηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, θα λειτουργήσουν ως οι καλύτεροι διαφημιστές ενός προορισμού, γιατί θα μεταφέρουν την δική τους αυθεντική εμπειρία.

Do it like the locals, είναι ένα δημοφιλέστατο σλόγκαν της αγοράς σήμερα. Η αυθεντική εμπειρία ενός τόπου είναι το ζητούμενο.

Branding & Marketing

Εξαιρετικά σημαντικός παράγοντας για την είσοδο στην τουριστική αγορά, είναι τα θέματα και τα προϊόντα που προσφέρει ένα τόπος, αυτό που περιγράφεται με τον όρο branding. Το κοινό στο οποίο επιλέγει να απευθύνεται καθώς και τα κανάλια που αξιοποιούνται για να φτάσει τελικά το καλό branding εκεί που θα υπάρχει η κατάλληλη ζήτηση και απορρόφησή του από την αγορά, είναι το μάρκετινγκ. Απλοποιημένα θα μπορούσαμε να περιγράψουμε τα δυο αυτά εργαλεία ως εξής:

“Μάρκετινγκ είναι να ζητήσεις από κάποιον να βγείτε ραντεβού και branding είναι ο λόγος που θα σου πει ναι!”

Θεματικός τουρισμός & ομάδες στόχου

Ένας νέος προορισμός, όπως είναι η Καστοριά σε διεθνές επίπεδο, που θέλει να αφήσει το θετικό του στίγμα στην τουριστική αγορά, οφείλει να έχει κάνει μια καλή προετοιμασία και να έχει λύσει όλα τα θέματα υποδομών και παροχής υπηρεσιών, έτσι ώστε να είναι σε ετοιμότητα και να μπορεί να κρατήσει τις υποσχέσεις που δίνει με το branding. Δηλαδή να αποκτήσει ένα προφίλ, έναν χαρακτήρα, μια ποιότητα, μια εξειδίκευση (ποιους επισκέπτες, με ποιες συγκεκριμένες προσδοκίες μπορεί να ικανοποιήσει καλύτερα) και αυτό να μετουσιώνεται σε δεδομένα, παροχές υπηρεσιών και τις ανάλογες υποδομές. Πριν φτάσει στο μάρκετινγκ, πρέπει να έχει έτοιμα στα ράφια τα προϊόντα που θέλει να διαθέσει στην αγορά.

Αποφασίζω π.χ. να βγω στην αγορά ως περιπατητικός και ορειβατικός προορισμός, και για ποδήλατο βουνού και αναρρίχηση;

Ποιες είναι οι οργανωμένες υποδομές που πρέπει να έχω για να μπορώ να λέγομαι έτσι, ποιες είναι οι απαιτήσεις των επισκεπτών, τι παρέχουν οι διάσημοι προορισμοί αυτού του είδους στους επισκέπτες; Τι περιμένουν οι επισκέπτες να τους προσφέρω; Τι διαθέτω, τι δεν διαθέτω, και πως μπορώ να καλύψω τις ελλείψεις μου; Ποια θέματα ασφάλειας πρέπει να πληρεί η περιοχή; Ποιος θα αναλάβει την ευθύνη σε περίπτωση ατυχήματος, ποιος θα μπορέσει να μεταφέρει έναν τραυματία από το Βίτσι λόγου χάρη στο νοσοκομείο, σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης;

Θα πρέπει επίσης να υπάρχει μια εικόνα για τις ηλικίες των ομάδων στόχου. Σε ποια φάση της ζωής τους και της οικογενειακής τους κατάστασης θα μπορούν να έχουν την μέγιστη απόλαυση των διακοπών τους οι μελλοντικοί επισκέπτες; Άλλες οι ανάγκες της νεολαίας που θα θέλουν να κάνουν πάρτι όλο το βράδυ, άλλες οι ανάγκες της οικογένειας με μικρά παιδιά, άλλες οι ανάγκες των ηλικιωμένων ταξιδιωτών που έχουν γυρίσει όλο τον κόσμο και έχουν ανάγκη από ηρεμία, καλό φαγητό και εύκολη μετακίνηση. Αυτές οι ομάδες μπορεί μεταξύ τους να συγκρούονται αν βρεθούν στο ίδιο ξενοδοχείο για παράδειγμα. Γι αυτό υπάρχει και η ειδική κατηγορία adult hotels σε πολλούς προορισμούς παγκοσμίως, όπου δεν δέχονται ηλικίες κάτω των 16 ετών για παράδειγμα και τα family hotels που προσφέρουν οργανωμένη ψυχαγωγία και δραστηριότητες για παιδιά, έτσι ώστε οι γονείς να μπορούν να χαλαρώσουν για κάποιες ώρες. Και άλλες πολλές λεπτομέρειες που δεν είναι του παρόντος, αποτελούν όμως συχνά την προτεραιότητα στην επιλογή του προορισμού για πάρα πολλούς ταξιδιώτες.

Τι έχουμε να προσφέρουμε και που βρίσκεται η Καστοριά στον χάρτη των ευρωπαϊκών προορισμών σήμερα

Έχοντας πει λοιπόν αυτά τα λίγα απλοποιημένα θεωρητικά, που αποτελούν το Α και το Ω της τουριστικής ανάπτυξης, ας πάμε στο δικό μας παράδειγμα, στην πόλη της Καστοριάς και στην ευρύτερη περιοχή της.

Σε όρους branding, τι έχουμε να προσφέρουμε και σε ποιο επίπεδο ετοιμότητας βρισκόμαστε για να μπορέσουμε να αντεπεξέλθουμε επιχειρηματικά στις ανάγκες της αγοράς; Τονίζω το επιχειρηματικά, γιατί μπαίνω στην θέση όχι μόνο του επισκέπτη αλλά και του επαγγελματία από μια οποιαδήποτε χώρα του κόσμου που θέλει να αγοράσει τις ταξιδιωτικές προσφορές και να τις εντάξει στο πρόγραμμά του, τον ενδιαφέρει η τιμή, το περιεχόμενο, η καλή οργάνωση, ο αριθμός των πελατών που μπορεί να εξυπηρετήσει, τα θέματα της μετακίνησης και πολλές άλλες ειδικές λεπτομέρειες ανάλογα με την δραστηριότητα.

Ας πάμε στα δικά μας δεδομένα και ας δούμε τι έχουμε έτοιμο και ολοκληρωμένο για να μπορέσει να βγει ανταγωνιστικά στην τουριστική αγορά σήμερα.

Ξενοδοχεία, ξενώνες, υποδομές διανυκτέρευσης. Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία από επιλογές σε διανυκτέρευση μέσα και έξω από την πόλη, δεν υπάρχει βέβαια κάποια εξειδίκευση στις παροχές υπηρεσιών, αλλά υπάρχει η δυνατότητα να ενισχυθεί η παροχή έξτρα υπηρεσιών, αν υπάρξει μελλοντικά η ζήτηση.

Διεθνές Αεροδρόμιο. Αν το αεροδρόμιο της Καστοριάς βρισκόταν στην λίστα των διεθνών πτήσεων, θα μιλούσαμε με διαφορετικά δεδομένα. Τώρα πρέπει να έχουμε υπόψιν, ότι το αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης λειτουργεί ως τόπος άφιξης των επισκεπτών, οπότε η οργάνωση της μεταφοράς από και προς το αεροδρόμιο, είναι απαραίτητη και εφικτή. Η απόσταση των 2 ωρών είναι οριακή και δεν αποτελεί πρόβλημα.

Μια πόλη με λίμνη. Δραστηριότητες νερού. Η πρώτη ερώτηση που κάνει ο επαγγελματίας του τουρισμού και ο απλός επισκέπτης είναι, ποιες είναι οι δυνατότητες πρόσβασης στη λίμνη, ψυχαγωγικές, αθλητικές, ψάρεμα, μια περιήγηση μέσα από το νερό με κάποιο καράβι, ή κάποια άλλη εναλλακτική πρόσβαση στη λίμνη. Δεν έχει νόημα να μιλάς και να προωθείς μονάχα το τοπίο χωρίς να μπορείς να υποστηρίξεις δραστηριότητες που συνδέονται με το στοιχείο του νερού, από το απλό κολύμπι ως τις οργανωμένες δραστηριότητες.

⁃ Εδώ δυστυχώς έχουμε μεγάλο κενό. Με τους όρους της τουριστικής αγοράς που απευθύνεται σε επαγγελματίες, δεν έχουμε σχεδόν τίποτα. Αν θεωρούμε ότι η μικρή πλαζ που υπάρχει, μπορεί να παίξει κάποιο ρόλο σε όλο αυτό, δεν έχουμε καταλάβει για ποιο πράγμα μιλάμε. Μια επίσκεψη σε πόλεις με λίμνη που είναι τουριστικές και έχουν επισκέπτες ακόμα και από την Ασία (Como, Laggo Maggiore, Garda στην Ιταλία, Titisee στην Γερμανία, και δεκάδες άλλες ευρωπαϊκές λίμνες που αποτελούν τουριστικά θέρετρα, ακόμα και η γειτονική μας Αχρίδα) θα ήταν αποκαλυπτική ως προς τις ελλείψεις.

Δραστηριότητες βουνού. Θεωρητικά υπάρχουν για τους γνώστες και τους τοπικούς ορειβάτες και πεζοπόρους πολλά και ενδιαφέροντα μονοπάτια, με εκπληκτικό πλούτο σε θέματα (ιστορικά μονοπάτια που θα μπορούσαν να ενταχτούν στο νέο προϊόν που λέγεται dark tourism, δηλαδή ανάδειξη σκοτεινών και όχι τόσο ευχάριστων πτυχών της ιστορίας, όπως είναι οι πόλεμοι, το Βίτσι και ο Γράμμος θα έπρεπε να είναι η κορωνίδα του dark tourism στην Ελλάδα), μονοπάτια με ανάδειξη της εξαιρετικής χλωρίδας της περιοχής με τα βότανα και τα μανιτάρια, μονοπάτια που έχουν μικρή ή μεγάλη δυσκολία, και πόσα άλλα. Ο φυσικός πλούτος της περιοχής είναι μεγάλος και οι δυνατότητες για branding πολλές.

⁃ Πρακτικά όμως δεν υπάρχει κάτι χειροπιαστό και εμπορεύσιμο, γιατί μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ένας επίσημος φορέας, δημόσιος ή ιδιωτικός, που να έχει μεριμνήσει για τον καθαρισμό, σήμανση, χαρτογράφηση και σύνδεση μονοπατιών με υποδομές φιλοξενίας και εστίασης, δημιουργία χαρτών σε έντυπη ή ψηφιακή μορφή, ένταξη των μονοπατιών στα επαγγελματικά και επίσημα δίκτυα που προωθούν και πιστοποιούν τα μονοπάτια, υποδομές μετακίνισης και ασφάλεια. Με τους όρους της τουριστικής αγοράς σήμερα, δεν έχουμε σχεδόν τίποτα.

Θρησκευτικός τουρισμός – προσκυνηματικός τουρισμός. Faith travel και pilgrimage είναι οι όροι που χρησιμοποιούνται για ταξίδια που απευθύνονται σε ανθρώπους που τους ενδιαφέρει να αποκομίσουν μια πνευματική εμπειρία, θρησκευτική κατάνυξη και επαφή με την δική τους ή με μια άλλη θρησκεία και είναι σίγουρα ένα από τα θέματα που μπορεί να παίξει μελλοντικά τον μεγαλύτερο ρόλο στην Καστοριά, και ίσως να πρωτοστατήσει ως branding, αν επιλεχθεί ως το κεντρικό θέμα. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από μεγάλη αγωνία και στρες και οι άνθρωποι στις διακοπές τους αναζητούν μια επαφή με την χαμένη πνευματικότητα, νιώθουν όλο και περισσότερο την ανάγκη να βιώσουν προσωπικά την πνευματικότητα μέσα από ένα ταξίδι που θα τους φέρνει κοντά σε βιβλικά θέματα και θα τους προσφέρει μια θετική παρένθεση στην εξαντλητική από τις υποχρεώσεις καθημερινότητα. Σε συνδυασμό με την βυζαντινή τέχνη και την αγιογραφία, μπορούν τα ταξίδια αυτά να λειτουργήσουν ακόμα και θεραπευτικά.

⁃ Πολλοί άνθρωποι αναζητούν να περπατήσουν ακόμα και για ολόκληρες ημέρες σε θρησκευτικά μονοπάτια με στόχο να φτάσουν ένα σημαντικό προσκύνημα, τα γνωστά pilgrimages, με χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Santiago de Compostela στην Ισπανία, που είναι διάσημο πεζοπορικό προσκύνημα και τόπος αναφοράς για χιλιάδες επισκέπτες (300.000 επισκέπτες το 2017 με 1.450.000 διανυκτερεύσεις). Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια υπάρχει το θέμα “Στα χνάρια του Αποστόλου Παύλου”, και έχει μεγάλη ζήτηση και από χώρες εκτός Ευρώπης, ειδικά από Αμερική.

⁃ Υπάρχει το γόνιμο έδαφος και η προοπτική να δημιουργηθεί μια ποικιλία από θεματικές υποενότητες στην Καστοριά κάτω από έναν μεγάλο τίτλο, που θα συνδέουν τα προσκυνήματα εντός του αστικού ιστού μεταξύ τους για μια αστική περιήγηση και φυσικά υπάρχει η δυνατότητα να δημιουργηθούν προσκυνηματικά πεζοπορικά μονοπάτια που θα συνδέουν τα μοναστήρια και τα ενδιάμεσα χωριά, ακόμα και σε ολόκληρη την περιφέρεια, έτσι ώστε να μπουν κι αυτές οι ξεχασμένες μικρές κοινωνίες σε ενεργητικό ρόλο και να συμβάλουν με επιχειρηματικές δραστηριότητες στο μεγάλο πλάνο.

Το οποίο μεγάλο πλάνο προς το παρόν, δεν φαίνεται να υπάρχει πουθενά.

⁃ Με την αρωγή της Μητρόπολης και της εφορείας αρχαιοτήτων θα μπορούσαμε να κάνουμε ένα γενναίο και σοβαρό βήμα προς την σωστή κατεύθυνση.

⁃ Εδώ έχουμε όλες σχεδόν τις υποδομές, και τα μνημεία υπάρχουν και οι βιβλικές και ιστορικές προσωπικότητες, χρειάζεται οργάνωση και αξιολόγηση όλων των δεδομένων και ευχής έργο θα ήταν, να διαδραματίσει επιτέλους η βυζαντινή κληρονομιά του τόπου τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην αειφόρο και ήπια τουριστική ανάπτυξη που όλοι περιμένουμε να έρθει. Ας ανοίξουμε όμως πρώτα τον δρόμο για να μπορέσει να φτάσει!

Συνοψίζοντας και κλείνοντας, πρέπει να δούμε με ειλικρίνεια και θάρρος το πρόσωπό μας στον καθρέφτη.

Αν δεν τακτοποιήσουμε όλα τα παραπάνω ή έστω κάποια από αυτά για αρχή, με επαγγελματική συνέπεια και σύμφωνα με τα δεδομένα και τις απαιτήσεις της παγκόσμιας τουριστικής αγοράς στην οποία και απευθυνόμαστε, δεν υπάρχει κανένας ουσιαστικός και σοβαρός λόγος να μιλάμε για πετυχημένη προβολή και μάρκετινγκ. Γιατί ακόμα και αν με μαγικό τρόπο πετυχαίναμε μια μεγάλη επισκεψιμότητα, θα κατέληγε σύντομα σε αποτυχία, γιατί δεν θα υπήρχαν οι προϋποθέσεις για να ικανοποιηθούν οι προσδοκίες και οι ανάγκες των πολλών επισκεπτών.

Αυτονόητο είναι, ότι αν και όταν αποφασίσεις να βγεις σε μια τεράστια αγορά με μεγάλη ανταγωνιστικότητα, οφείλεις να ακολουθήσεις και να προσαρμοστείς στα δεδομένα και τους κανόνες που έχουν καθοριστεί. Το γήπεδο είναι στημένο και αν θέλεις να παίξεις στην Α κατηγορία, πρέπει να είσαι ένας από τους καλύτερους.

Ας είμαστε ειλικρινείς, απέχουμε πολύ από το να παίξουμε στην Α κατηγορία, έχουμε όμως τις βασικές προϋποθέσεις και αν δουλέψουμε συστηματικά και με επαγγελματισμό, αν βάλουμε σήμερα τους στόχους και ορίσουμε το χρονοδιάγραμμα των δράσεων, σύντομα θα μπορούμε να μιλάμε με σοβαρότητα πρώτα για branding και μετά για μάρκετινγκ και προβολή.

Εκτός αν θέλουμε να μείνουμε εδώ που είμαστε τώρα και να νομίζουμε ότι επειδή είμαστε μια όμορφη περιοχή με εξαιρετικό φυσικό κάλλος, οφείλει να μας επιλέξει ο κόσμος για να περάσει τις πιο πολύτιμες και ακριβές μέρες του έτους, τις διακοπές του. Έτσι, επειδή το θέλουμε εμείς και το έχουμε ανάγκη.

Η δύσκολη συγκυρία στην οποία οδηγηθήκαμε από την πανδημία, μας δίνει τον χρόνο που χρειαζόμαστε έτσι ώστε να επανέλθουμε δριμύτεροι και προσαρμοσμένοι στα δεδομένα της after covid -19 εποχής. Ο τουρισμός ως οικονομία δέχτηκε το μεγαλύτερο πλήγμα παγκοσμίως και θα αναγκαστεί να αναπροσαρμόσει τα δεδομένα του.

Μπορούμε να είμαστε εμείς αυτοί που θα πρωτοστατήσουμε με σοβαρότητα, οργάνωση και επαγγελματισμό την επόμενη μέρα;

(Η φωτογραφία είναι από την λίμνη Titisee στην ορεινή νότια Γερμανία, στον γνωστό Μέλανα Δρυμό, και αποτελεί πόλο έλξης για επισκέπτες από όλο τον κόσμο).

Προηγούμενο Άρθρο

Κοροναϊός : 35 νέα κρούσματα, τα 13 στις πύλες εισόδου της χώρας

Επόμενο Άρθρο

Ο Μικρός Ρoβινσώνας (Γράφει ο Σπύρος Νίτσας)

Τελευταία από ΑΠΟΨΕΙΣ