Ηγέτης και Ηγεμόνας
Οι αρχηγοί που μας κυβερνούνε σήμερα είναι ηγέτες ή ηγεμόνες; Ποια θα ήταν η απάντησή σας; Χρειάζεται πρώτα από όλα μία γλωσσική και ενδελεχής ετυμολόγηση των όρων για να γνωρίζουμε για ποιο πράγμα μιλούμε. Οι λέξεις μας όσο και να αλλάζουν στο διάβα των αιώνων, ο πυρήνας τους κρατάει πάντοτε ένα γνήσιο άρωμα της σημασίας τους, ακόμη και όταν καταλήγουν στην αντίθετη όχθη.
ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Ο ηγέτης και ο ηγεμόνας παράγονται από το ρήμα μας «Ηγέομαι=Ηγούμαι» του οποίου οι αρχαίοι μας την πρώτη συλλαβή την πρόφεραν με ένα δασύ=πυκνό τρόπο ως Χη. Για το λόγο αυτό έφτασε μέχρι εμάς σήμερα ο ηγεμών με δασεία. Ηγούμαι σήμερα σημαίνει προηγούμαι, οδηγώ, προπορεύομαι, διοικώ, αλλά και νομίζω. Είναι ένα παραγωγικότατό μας ρήμα με λέξεις που δηλώνουν πάρα πολλές σημασίες. Ιδού η απόδειξη:
Ηγεμών και σήμερα ηγεμόνας, ηγέτης, ηγητέον, ηγεσία, ηγετικός, ηγήτωρ, ηγεμονεύω, ηγεμονία, ηγεμονικός, ηγεμόνιος, ηγεμόσυνος, ηγεμοσύνη, ηγούμενος, ηγουμενείο, θα υπάρχουν και άλλα. Σύνθετες λέξεις: με τις προθέσεις: Εκ/εξ= εξηγώ, εξήγηση, εξηγηματικός. Κατά= (και επειδή παίρνει δασεία έγινε καθ’) = καθηγεσία, καθηγητής, καθηγητικός. Από =(η δασεία το έκανε αφ’) = αφήγηση, αφήγημα, αφηγηματικός. Υπό=(λόγω δασείας έγινε υφ)= υφηγεσία, υφηγητής. Περί = περιήγηση, περιηγούμαι, περιηγητής, περιηγητικός. Δια = διήγηση, διηγούμαι, διήγημα, διηγηματικός. Εις= εισηγούμαι, εισήγηση, εισηγηματικός. Με άλλες λέξεις: Αρχή = αρχηγός, αρχηγία. Πόδι: ποδηγώ, ποδηγέτης, ποδηγέτηση, ποδηγετικός. Κυν = (από το κύων=σκύλος) = κυνηγώ, κυνηγός, κυνηγότοπος και το παράξενό μας…κυνηγόσκυλο! κ.ά.
ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΣΗΜΑΣΙΕΣ
Ηγέτης είναι αυτός που ασκεί την ηγεσία, την αρχηγία και έχει την εξουσία. Ελέγχει και επηρεάζει ένα συγκεκριμένο σύνολο το οποίο μπορεί να είναι κοινωνικό, πολιτικό, ιδεολογικό. Είναι αυτός που έχει αρχηγικά προσόντα, έχει ηγετικούς τρόπους, είναι όντως αρχηγός. Υπηρετεί το κοινό καλό. Άρχει πείθοντας με το παράδειγμά του. Γνωρίζει τι ξέρει και κυρίως, τι δεν ξέρει. Εμπνέει, ενθαρρύνει, κινητοποιεί, ξεσηκώνει, καθοδηγεί.
Ηγεμόνας είναι αυτός που έχει την εξουσία και κυβερνάει όπως θέλει. Όταν ένας ηγέτης επιβάλλεται στους άλλους και γίνεται κυρίαρχος με τα προσόντα του, τότε γίνεται ηγεμόνας. Λέμε πως ο Ιταλός πολιτικός Μακιαβέλλι (1469-1527) είχε τα χαρακτηριστικά του ηγεμόνα και κυβερνούσε όπως ήθελε. Αυτός είναι ο μακιαβελισμός: ένα ηγετικό πολιτικό δόγμα σύμφωνα με το οποίο η άσκηση της εξουσίας γίνεται από τον ηγεμόνα με κάθε δυνατό μέσο και χωρίς κανένα ηθικό περιορισμό με σκοπό να διατηρηθεί στην εξουσία. Ο Μακιαβέλλι διατύπωσε τη θεωρία του στο έργο του «Ο Ηγεμών» το 1513, το οποίο σήμερα θεωρείται ένα δοκίμιο πολιτικής τέχνης που χαρακτηρίζεται από πολιτικό κυνισμό.
ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
Μπορεί σήμερα να χαρακτηριστεί κανείς μεγάλος ηγέτης; Ως ηγέτες βλέπουμε μόνο πρόσωπα του παρελθόντος, μυθοποιημένα μέσα από την ιστορία και τη διάσταση που απέκτησαν στη λαϊκή αντίληψη. Οι ηγέτες είναι κατασκευάσματα της Ιστορίας με τις κατάλληλες ιδεολογικές προεκτάσεις.
Ηγεμόνας με τον παραπάνω μακιαβελικό ορισμό σήμερα είναι ο Δικτάτορας ο οποίος κατέλαβε την εξουσία και κατάργησε τη δημοκρατία.
Η ηγεμονία όμως διατηρήθηκε σήμερα να σημαίνει την πρώτη θέση της κυριαρχίας σε ένα σύνολο. Λέμε: Η πολιτισμική ηγεμονία της Ελλάδας είναι ολοφάνερη στον κόσμο σήμερα. Πολιτικά όμως χρησιμοποιείται να σημαίνει ακόμη την πολιτική κυριαρχία σε διάφορους τομείς, αλλά και σε γεωγραφικά διαμερίσματα πολιτικής επιρροής των μεγάλων κρατών.
ΗΓΕΤΗΣ ΚΑΙ ΗΓΕΜΟΝΑΣ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ
Στην αγγλική γλώσσα για τον αρχηγό και τον ηγέτη υπήρχαν οι λέξεις Leader και το ρήμα to lead με πολυετή χρήση σε πολλές αποχρώσεις. Η αρχηγία έγινε leadership και επίθετο η μετοχή leading. Όταν η Αγγλική είδε όλες τις παραπάνω ελληνικές παράγωγες λέξεις, χωρίς άλλο αλληθώρισε, αλλά δεν τις οικειοποιήθηκε.
΄Οταν όμως συνέλαβε τη σημασία του ηγεμόνα και της ηγεμονίας, τις λιμπίστηκε τόσο που τις έκανε δικές της αμέσως. Έτσι μπήκαν στα Αγγλικά ως Hegemon, Hegemony, Hegemonic. Ακούστε αυτούς που τις χρησιμοποιούν με το μεγαλύτερο στόμφο. Η λέξη έχει ένα πελώριο και ολύμπιο ύψος στην Αγγλική γλώσσα και όσοι μπόρεσαν να τις κατανοήσουν έχουν πάρει και τα…δοκτοράτα τους. Δεν είναι ανέκδοτο αυτό, αλλά μια απλή αλήθεια. Τέτοια είναι η γλωσσική ηγεμονία της Ελληνικής στα Αγγλικά!
ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ
Φρονώ πως ο Καποδίστριας είχε όλα τα προσόντα να γίνει ίσως ένας από τους μεγαλύτερους Ηγέτες της Νεότερης Ελλάδας. Οι Κοτζαμπάσηδες όμως δεν τον άφησαν και έτσι χάσαμε τη μεγάλη μας Ευκαιρία. Από τότε ψάχνουμε για ένα νέο μας ηγέτη που τον χρειαζόμαστε πολύ.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είπε το περίφημο λόγο πως «Ο άνδρας κάνει τη γενιά, όχι η γενιά τον άνδρα». Πολύ μεγάλο και σοβαρό το θέμα μας. Στην Ελλάδα οι πολιτικές οικογενειακές δυναστείες ήταν και είναι το περίεργο φαινόμενο σε μια κοινωνία που δεν εκπαιδεύθηκε ποτέ να αναζητά ηγέτες, αλλά μόνο προστάτες. Όταν επανακαθορίσουμε τις αξίες μας, τότε θα έρθουν και οι ηγέτες. ΄Εχουμε κανένα μέχρι σήμερα; Περικλή πού είσαι;
