Η Καστοριά, στα χρόνια της επανάστασης 1821 (Πληροφορίες από το βιβλίο του γυμνασιάρχη Παντελή Τσαμίση, «Η Καστοριά και τα μνημεία της») [Γράφει η Μαρούλα Βέργου Γκαμπέση]

«Μας επρόσταξε ο Άγιος Καστορίας κύριος Νεόφυτος, ότι εις την Μητρόπολιν κατά την συνήθειαν όπου πήγαιναν οι ιερείς και χριστιανοί, κάθε Σάββατον και μας επρόσταξεν να μη πηγαίνουμε εις την Μητρόπολιν – μόνον ο παπάς να διαβάζει εις την εκκλησίαν του – από ακαταστασίας του καιρού ακολούθησεν αυτό».

1823 Ιουνίου 23

«Επέρασεν ο Σκοτράν πασάς και κόνεψεν εις την Κλαντόραπιν – πηγαίνει εις τον Μωριάν με χιλιάδες δέκα».

1823

Οι κάτοικοι της Καστορίας, με την συμμετοχήν του παππού Ιωάννη Καραμπίνα, μέλους της Φιλικής Εταιρείας, κάμουν λιτανεία για την ευόδωση του αγώνα, στον ναό του Αγίου Λουκά του Απόζαρι, παραμονή της 25^ης Μαρτίου 1823.

Κατά τα δύσκολα αυτά χρόνια, οι κάτοικοι της πόλης επωμίσθηκαν δυσβάστακτες οικονομικές υποχρεώσεις, συντηρώντας με δικά τους έξοδα, τα τουρκικά κονάκια και τους αφέντες τους.

Σε ένα παλιά τεφτέρι, φαίνονται γραμμένα με λεπτομέρεια όλα αυτά τα απροσδόκητα έξοδα.

1. Δύο ζεύγη στρίμορια για τον Αχμέτ μπέη.
2. Μια οκά καφέ εις προσκύνησιν του μπέη.
3. Ένα μαντήλι εις τον Αράμ μπέη.
4. Δι’ όργανα και έξοδα της χαράς του μπέη.
5. Έξοδα για τους καλεστάδες εις την χαράν του μπέη.
6. Μίαν ομπρέλλαν του μπέη μας.
7. Ένα ζευγάρι γιμινιά εις πρωτόγερόν μας.
8. Γρόσια τέσσαρα εις τον πρωτόγερόν μας και είκοσι παράδες, μισθόν εξαμηνίας εις τον Παναγιόδωρον γρόσια 11. 500.

Γρόσι

1826

Κατά τα έτη της επαναστάσεως οι Χρισιανοί υφίσταντο τα πάνδεινα εκ των μπέηδων, δια τους οποίους εξόδευσαν πολλά, ηναγκάζοντο δε συχνά να μεταβαίνωσιν εις το προσκύνημά των, να συντηρώσι δε τα περίφημα κονάκια, τα σημερινά καταλύματα, τα προοριζόμενα δια τους έξωθεν φίλους των, και τους ενόπλους άνδρας.

Ούτω βλέπομεν το έτος 1826 εξοδεύουσι τα εξής:

1. Εις κονάκι Ρούμπα επήγαν έξοδα εις 15 ημέρας και εις ημέρας ξεκοπής γρόσια 486,13, γρόσια 258,19.
2. Εις κονάκι Νιοκόρου εις ημέρας 12.
3. Εις κονάκι Θεοφίλου και Νίτσας Σιαχτανέ εξωδευμένα με το χέρι μου εις ημέρας 9  258,4.
4. Εις κονάκι του Μπουμπασίρι της Ρόσιος Τίμτζα 37,38

Όσα τον Ρούμπα εμέτρησα διά περιττά όπου είχε εξωδευμένα εις το κονάκι κατά τον λογαριασμό του 7,6

Ξύλα τον μπάτζον έτερα 3

Σύνολον γρόσια 1051,2.

Βεκελίδης Παναγιόδωρος.

1826

Στέλλουσι δε εις Μεσολόγγιον και 10 άλογα, γρόσια 500 , από τα οποία εγύρισεν μόνον ένα άλογον. Κατά τινάς πληροφορίας μετέβη και δεύτερος μπέης, ούτινος ιπποκόμος ήτο ο Κωνσταντίνος Λιάνος, όστις εισελθών εις Μεσολόγγιον εύρεν εκεί τούρκους αρπάζοντας και καταστρέφοντας τα πάντα. Ο ιπποκόμος Λιάνος εισελθών εις την εκκλησίαν του Αγίου Σπυρίδωνος είδεν Αρβανίτας να ψήνωσι το κουκουρέτσι με σταυρούς και εικόνας των Αγίων.

Εξ αυτής της εκκλησίας έλαβε το σήμαντρον, το οποίον κατά την μαρτυρίαν του, εχρησιμοποιήθει για την κηδείαν του Μάρκου Μπότσαρη, το οποίον μετά την επάνοδόν του εις Καστορίαν, παρεδόθη εις τον επίτροπον της ενορίας του Γεώργιου Μουτάφου, ο οποίος διαφυλάξας αυτό παρέδωσεν εις τον επίτροπον της αυτής ενορίας Μιχαήλ Μαχαιράν.

Κατά την απελευθέρωσίν μας (1912) στρατιώται εκ Μεσολογγίου ευρισκόμενοι εν Καστορία και μαθόντες τα κατά το ιστορικόν αυτό σήμαντρον, μετέδωκαν αυτά εις τον Δήμαρχον Μεσολογγίου τη αιτήσει του οποίου και εντολή του Σεβαστού Υπουργείου απεστείλαμεν τη 9^η  Μαϊου 1926 εις Μεσολόγγιον.

Το βιβλίο αυτό του Γυμνασιάρχη Παντελή Ταμίση είναι αφιερωμένο στις ιερές σκιές των Καστοριέων αδελφών Παναγιώτου και Ιωάννου Εμμανουήλ συνεργατών του Ρήγα…

Και χρειάζεται να επανεκδοθεί.