Η λέξη μας εικόνα εάν την εξετάσουμε ετυμολογικά θα δούμε ότι προέρχεται από το αρχαίο μας ρήμα “εἴκω” που σημαίνει μοιάζω. Στον παρακείμενο το ρήμα γίνεται ἔοικα και η μετοχή του έγινε εἰκός, του εἰκότος. Λέμε «Κατά το εἰκός» που σημαίνει « κατά πάσα πιθανότητα». Από εδώ βγήκε και το άλλο μας ρήμα το “εικάζω” που σημαίνει: απεικονίζω, παρομοιάζω, παραβάλλω, και συμπεραίνω. “Εικασία” σημαίνει συμπέρασμα, καθώς και “εικασμός” είναι το συμπέρασμα. Εικασία είναι αυτό που υποθέτει και φαντάζεται κανείς. Λέμε: «Χρειάζονται σοβαρά στοιχεία και όχι εικασίες!». Ο δε “εικαστής” είναι αυτός που συμπεραίνει.
Ο εικαστικός είναι αυτός που έχει την ικανότητα να δίνει μορφή στην ύλη, να την απεικονίζει, να την παριστάνει. Λέμε εικαστικές τέχνες, αλλά και καλές τέχνες που αποβλέπουν στην αισθητική έκφραση όπως είναι η ζωγραφική, η μουσική, ο χορός, η αρχιτεκτονική, η γλυπτική κ.ά.
Εικόνα στην τέχνη είναι η υλική αναπαράσταση ενός φανταστικού ή πραγματικού αντικειμένου. Από την ίδια λέξη σήμερα έχουμε πάμπολλες άλλες παράγωγες λέξεις που όλοι σας χρησιμοποιείτε κάθε μέρα: εικονίζω, εικονίδιο, εικονογραφία, εικονοστάσι, εικονοσκόπιο, εικονολογία, εικόνισμα, εικονοτυπία και πολλές άλλες που όλες αναφέρονται στη ομοιότητα.
Επίσης η Ιστορία του 8ου και 9ου αιώνα μ. Χ. μας κληροδότησε όλες τις παρακάτω λέξεις: Εικονομαχία, Εικονολατρία, Εικονομάχοι, Εικονολάτρες. Εικονοκλάστες, Εικονόδουλοι, Εικονόφιλοι, αλλά και Ανεικονικές αντιλήψεις κ.ά. Ιστορικά εάν δεν γνωρίζουμε το τι έγινε την περίοδο αυτή, η σημερινή μας ιστορική γνώση είναι μάλλον ελλιπής.
ΚΑΙ ΛΙΓΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Το Βυζάντιο κατά τον 8ο και 9ο αιώνα μ.Χ. συγκλονίστηκε από τη σφοδρή διαμάχη για τις εικόνες. Η λεγόμενη Εικονομαχία χώρισε σε δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα την ορθόδοξη Ανατολή για πάνω από εκατό χρόνια, (726-834). Τούτο είναι το πρώτο μεσαιωνικό ξεσήκωμα του Ελληνισμού ο οποίος ήθελε τη αποδέσμευση από τον άκρατο θρησκευτικό και πνευματικό δογματισμό. Πίσω από την πάλι για την κατάργηση και τον περιορισμό των μοναστηρίων διακρίνεται η θέληση των εικονομάχων να πάρουν στα χέρια τους τη δημόσια εκπαίδευση από τα χέρια των κληρικών και να ελαττώσουν τη μεγάλη επίδραση του καλογερισμού, που θεωρούσε την ελληνική κλασική παιδεία επικίνδυνη για την πίστη.
Οι εικονομάχοι που ονομάστηκαν και εικονοκλάστες, ήθελαν την κοινωνική ανανέωση και την προκοπή του λαού. Η κίνηση αυτή προήλθε από τους αυτοκράτορες που έβλεπαν την πολιτική δύναμη που είχε αποκτήσει ο κλήρος και την απαισιόδοξη αντίληψη που είχε για τη ζωή, η οποία προήλθε ως αίρεση από την Ανατολή. Αυτοί ήταν οι εικονολάτρες που ονομάστηκαν και εικονόφιλοι. Τελικά αυτοί ήταν και οι νικητές της διαμάχης οι οποίοι αποκατέστησαν τις εικόνες βάζοντάς τες πιο ψηλά, για να μην μπορούν οι πιστοί να τις ξύνουν και να τις τρώνε για να «σωθούν»! Η ειδωλολατρία στο μεγαλείο της.
Επειδή όμως η Ιστορία γράφεται από τους νικητές, αυτοί κατέστρεψαν και έκαψαν ό,τι γραπτό σημείο άφησαν οι εικονομάχοι ως ένδειξη των επιδιώξεών τους για τη βελτίωση της ζωής τους. Και το χειρότερο, οι εικονόφιλοι είπαν και πίστεψαν, πως τη νίκη τους αυτή τούς την έστειλε ο ίδιος ο θεός και την έκβαση αυτή την θεώρησαν ως «απαράβατη Αλήθεια»! Τρομάρα μας!
Η ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ
Η Αγγλική αλληθώρισε προς την ελληνική γλώσσα και πήρε αυτούσια τη λέξη Εικόνα στο λεξιλόγιό της. Η ορθογραφία της έγινε ICON , μια και το αρχικό έψιλον θεωρήθηκε περιττό επειδή δεν τονιζόταν και η ελληνική κατάληξη ως ακατάλληλη. Η εικόνα όμως φτούρησε στη Αγγλική και έδωσε πάρα πολλές αποχρώσεις. Ειδικά στη Αυστραλία η λέξη είναι αξιαγάπητη και χρησιμοποιείται σε πολλές περιπτώσεις με ειδικό στόμφο: Australian icon, athletic icon, cricket icon και σε πολλές άλλες αποχρώσεις.
Η λέξη έδωσε στην Αγγλική πολλές παράγωγες όπως: iconic, iconology, iconography, iconostasis με όλα τα παράγωγά τους επίθετα και επιρρήματα.
Οι ανωτέρω εικονομαχίες μετέφεραν και όλο τους το λεξιλόγιο στην Αγγλική: iconoclasm, iconoclast, iconolatry και άλλες που στα Αγγλικά έχουν εξαιρετικό εκτόπισμα, αλλά και σημασιολογικό βάρος και βάθος.
ΚΑΙ ΩΣ ΕΠΙΜΥΘΙΟ
Στην ορθόδοξη πίστη η λέξη εικόνα είναι αξιοπαρατήρητη και ο θεός ακόμη δεν μπορεί να κάνει χωρίς αυτήν. Θα έχετε παρατηρήσει στη λειτουργία τη γενική και αποκλειστική χρήση της εικόνας. Μιλάει ο θεός και λέει: “Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ’ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ’ ὁμοίωσιν…». Στο Χερουβικό ο χορός ψάλει: « Οἱ τὰ Χερουβείμ μυστικῶς εἰκονίζοντες…». Από την άλλη πλευρά ολόκληρη η θεία λειτουργία είναι εικόνα. Η προσκομιδή εικονίζει την Γέννηση του Χριστού, η Αγία πρόθεση είναι εικόνα του σπηλαίου της Γεννήσεως, η λειτουργία των κατηχουμένων εικονίζει την παρουσία του Χριστού… και τόσα άλλα.
Θαυματουργή λέξη λοιπόν η ΕΙΚΟΝΑ μας!
